DÜNYA SITMA GÜNÜ (25 Nisan)
DSÖ, 2025 yılına kadar 25 ülkede daha sıtmayı ortadan kaldırmak için çaba gösteriyor
Ana unsurlar
Sıtma, enfekte dişi Anofel sivrisineklerinin ısırıkları yoluyla insanlara bulaşan parazitlerin neden olduğu hayatı tehdit eden bir hastalıktır.
Önlenebilir ve iyileştirilebilir.
Türkiye’de Sıtma
Sıtma, geçmişte ülkemizde de yaygın görülen bir hastalık iken Bakanlığımız tarafından yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde yerli sıtma bulaşı sona ermiştir.
Ancak
» ülkemizde sıtma etkenini nakleden sivrisinek türlerinin bulunması,
» iklim ve çevresel faktörler,
» büyük nüfus hareketleri,
» sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve
» buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle
yurt dışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir.
Ayrıca;
» düzensiz göçmenler,
» ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve
» iklim değişikliği ile ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar nedeniyle
sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde faaliyetlerimiz devam etmektedir.
Ülkemizde mevzuat gereği sıtma tanısı
tüm sağlık kuruluşlarında konulabilmektedir.
Ancak yurtdışı bağlantılı olmayan tüm sıtma vaka tanısının İl Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Ulusal Sıtma Referans Laboratuvarı (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı Ulusal Paraziter Hastalıklar Referans Laboratuvarı) tarafından doğrulanması gerekmektedir.
Sıtma tedavi ilaçları İl Sağlık Müdürlüklerinden temin edilebilir.
Sıtma hastalığına karşı hâlihazırda onay verilmiş bir aşı bulunmamaktadır.
Bu nedenle; sivrisinek sokmalarına karşı kişisel korunma, hastalığın önlenmesinde ilk savunma hattı niteliğindedir.
Diğer bir yöntem ise hastalığa karşı koruyucu ilaç kullanımıdır.
Sıtmadan koruyucu ilaçlar Bakanlığımız Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ÜCRETSİZ olarak verilmektedir.
Seyahat öncesi; Yurt dışına seyahat etmeden önce https://www.seyahatsagligi.gov.tr/ web sitesini ziyaret ederek sıtma görülen ülkeleri ve sıtmadan nasıl korunacağınızı öğrenebilirsiniz.
S I T M A
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2007 yılında sıtma hastalığının kontrol altına alınması için küresel bir çerçeve belirlenmiş ve 25 Nisan “Dünya Sıtma Günü” olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda her yıl sıtmanın önlenmesi ve kontrolü için; toplumun hastalık ile ilgili bilgilendirilmesini sağlamak ve sürekli yatırım için sürdürülebilir siyasi kararlılık ihtiyacını vurgulamak amacıyla dünya genelinde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Sıtma, enfekte dişi Anofel sivrisineklerinin ısırıkları yoluyla insanlara yayılan Plasmodium parazitlerinin neden olduğu akut ateşli bir hastalıktır.
Önlenebilir ve tedavi edilebilir olan bu hastalık, düşük ve orta gelirli ülkelerde özellikle Sahra altı Afrika'da ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. 2021 yılında 250 milyona yakın yeni sıtma vakası görülmüş, bu enfeksiyon nedeniyle 600.000’den fazla ölüm meydana gelmiştir. Tüm sıtma vakalarının ve buna bağlı ölümlerin tahminen %95'i Afrika bölgesinde görülmektedir.
Sıtma gribe benzer belirtilere yol açan ateşli, akut bir hastalıktır. Belirtiler, hastalık taşıyan sivrisinek ısırığından 7 ila 15 gün sonra ortaya çıkmakla beraber bulguların daha uzun sürede ortaya çıkması da mümkündür. İlk belirtileri ateş, baş ağrısı, üşüme ve kusmadır. Hastalığın, sıtma olarak tanımlanabilmesi zor olabilir. Özellikle P.falciparum türü sıtma 24 saat içinde tedavi edilmezse, hastalığın şiddetlenmesine ve hatta ölüme neden olabilir. Sıtmanın erken teşhis edilmesi ve tedavisi ölümlerin önüne geçer. Bazı hastalarda sıtma daha ağır seyredebilir. Bebekler ve 5 yaş altındaki çocuklar, hamile kadınlar ve HIV/AIDS'li hastalar özellikle risk altındadır. Risk altındaki diğer gruplar ise, Burkina Faso, Kamerun, Gana ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi sıtmanın sık görüldüğü Afrika ülkelerine, iş veya gezme amaçlı gidenler ve koruyucu tedavi almayan kişilerdir.
Dünya Sağlık Örgütü sıtmanın yaygın olduğu bölgelere seyahat etmeden önce koruyucu ilaç tedavisi alınmasını, bu bölgelerde uyurken cibinlik ve akşam karanlığından sonra sivrisinek kovucu kullanılmasını, kol ve bacakları örtecek şekilde uzun koruyucu kıyafetler giyilmesini ve pencerelere sineklik takılmasını önermektedir.
Bakanlığımız tarafından yürütülen başarılı çalışmalar sonucunda Türkiye’de yerli sıtma vakası görülmemektedir. Bakanlığımızca Dünya Sağlık Örgütü ile birlikte “Sıtma Ari Belgesi” almak için çalışmalar başlatılmıştır. Bu kapsamda tüm yurtta personel eğitimi, labaratuvar kapasiteleri ve çalışma koşulları tekrar değerlendirilecek ve varsa aksaklıklar giderilecektir. Devamında bağımsız bir kuruluş tarafından değerlendirip, hakkedilen “Sıtma Ari Belgesi” alınacaktır.
İklim değişikliği, vektör yaşam alanlarındaki değişiklikler, büyük nüfus hareketleri, düzensiz göçmenler, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle ülkemizde yurtdışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir. Türkiye, anofel cinsi sivrisineklerin bulunması ve subtropikal iklim bölgesinde yer alması nedeniyle sıtma açısından risk altındadır. Bu nedenle Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde Bakanlığımız faaliyetleri devam etmektedir. Sıtma sürveyansı kapsamında vaka takipleri yapılmakta, en kısa sürede tanı koyulması ve tedavilerin uygulanması sağlanmaktadır. Sıtma tedavisinde kullanılan ilaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilerek hastalara ücretsiz olarak verilmektedir.
Ülkemizde korunma amaçlı sıtma ilaçları Bakanlığımızın Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’ne bağlı Seyahat Sağlığı Merkezlerinden ücretsiz olarak temin edilebilmektedir.
444 77 34 danışma hattı aranarak ve https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/sitma# adresi ziyaret edilerek sıtma görülen ülkeler ile bu ülkelere seyahat öncesinde yapılacaklar konusunda bilgi alınabilir.