SES HASTALIKLARI
Çıkardığımız sesin kalitesi, ses tellerinin ne kadar rahat (ya da eforla) hareket ettiğiyle yakından ilişkilidir.
Ses telleri senkronize bir şekilde titreşirse, çıkan ses de kulağa hoş gelir.
Sesin perde, şiddet ya da kalitesi gibi özelliklerinden biri ya da bir kaçı konuşanın ne söylediğinden daha fazla dikkat çekici ise ses bozukluğu olduğu düşünülür.
Ses bozukluğu olan kişilerde en sık görülen yakınmalar;
• Konuşma sırasında boğazda ağrı,
• Acı ya da gerginlik hissi,
• Boğazda takılma hissi,
• Düzelmeyen ya da sık sık yaşanılan ses kısıklığı,
• Sesin tamamen gitmesi,
• Konuşma sırasında zorlanma,
• Nefes nefese kalma,
• Uzun süre konuşmayı sürdürememe,
• Sesin normaldekinden daha tiz (ince) ya da pes (kalın) çıkması,
• Seste çatlanma/pürüzlülük,
• Yüksek sesle konuşma/şarkı söylemekte zorlanma,
• Sesin gün içinde ya da hafta sonuna doğru kötüleşmesi gibi durumlardır.
Ses telleri sert bir şekilde, zorlanarak bir araya gelirse, çıkan ses hoş olmamakla kalmaz, ses telleri kalıcı bir şekilde hasar görebilir.
Ses bozuklukları,
• Organik,
• Psikolojik,
• Nörojenik,
• Fonksiyonel
olmak üzere dört farklı nedenden oluşmaktadır.
En sık görülen organik ses bozuklukları nedenleri;
nodül, polip, kist ve reinke ödemidir.
Ses Teli Nodülü
Ses teli nodülü, ses tellerinin birbiri ile temas ettiği serbest yüzeyde oluşan, genellikle orta hatta oluşan iyi huylu (kansere dönüşmeyen) kalınlaşmalar, nasırlaşmalar olarak tanımlanır.
Genellikle sesin yanlış ya da aşırı kullanımına bağlı olarak oluşurlar.
Sesin uzun süreli, yanlış ses şiddetinde, yanlış ses perdesinde ya da uygunsuz şekilde zorlanarak kullanılmasına bağlı olarak geliştiklerinden, sıklıkla öğretmen, şarkıcı ya da din görevlisi gibi belli meslek gruplarında daha sıklıkla görülür.
Tedavisi sesin doğru kullanımının öğrenilmesi ve ses terapisidir.
Genellikle etkili bir medikal tedavi yoktur.
Cerrahi genellikle tercih edilmez.
Ses Teli Kisti:
Ses teli kistleri ses telinin serbest kenarında ve üzerini örten mukozanın altında yerleşim gösteren sıklıkla doğumsal kaynaklı içi sıvı dolu keseciklerdir.
Ses teli kistleri iyi huylu olmakla birlikte uzun süreli sesin yanlış kullanımına sebep olduklarından diğer ses teline de zarar verebilirler.
Medikal ya da ses terapisinden ziyade tedavisi cerrahi olarak kistin çıkarılmasıdır.
Ses Teli Polipi
Polipler, tıpkı ses teli kistleri gibi sesin serbest kenarında yerleşim gösteren saplı ya da geniş tabanlı içi sıvı ya da kan dolu mukozal şişliklerdir.
Genellikle de besleyen bir damarı vardır.
Polipler,
• sigara kullanımı,
• sesin yoğun kullanımı,
• soğuk algınlığı,
• sesteki yıpranma
gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır.
Poliplerde iyi huylu lezyonlar olmakla birlikte tedavisinde yine cerrahi seçenekler tercih edilmelidir.
Poliplerin geliştiği erken dönemde ses istirahati ile polipte gerileme olabilir ancak etkili bir medikal tedavi yoktur.
Reinke Ödemi
Reinkeödemi; ses tellerini üzerini örten epitelin hemen altında, sıklıkla ses telinin genelinde ve çift taraflı gelişen koyu kıvamlı jöle benzeri sıvı birikimidir.
Reinke ödeminin gelişiminde en önemli faktörler
• Sigara içmek (tütün kullanımı),
• Laringofaringealreflü (mide asidinin boğaza geri akımı) ve
• Sesin uzun süreli, aşırı kullanımıdır.
Bunun yanı sıra tekrarlayan ya da kronik üst solunum yolu enfeksiyonları ve sıkboğaz temizleme hareketi de Reinke ödemi gelişimini tetikleyebilir.
En sık belirti sesin normalden daha kalın çıkmasıdır.
Özellikle reinke ödemi olan kadın hastalar “Telefonda erkek sanılıyorum” yakınması ile başvururlar.
Tedavide öncelikle reinkeyi ortaya çıkaran etkenlerin ortadan kaldırılması (özellikle sigaranın) gerekmektedir.
Yine cerrahi müdahale ile ses teli epiteli altındaki jelimsi sıvının temizlenmesi ve varsa fazla mukozanın kesilmesi gerekir.
Ses teli Granülomları
Çoğunlukla ses tellerinin arka kısmında oluşan yüzeyden kabarık düzensiz görünümlü lezyonlardır.
En sık sebebi boğaz reflüsü ve gırtlağın arka bölümünün aşırı kullanımıdır.
Sıklıkla iyi huyludur ancak bazen görüntüsü nedeniyle ses teli kanseri ile karıştırılabilir.
Tedavinin önemli bölümünü reflü tedavisi oluşturmaktadır.
Eğer lezyon çok büyükse ve ilaç tedavisine yanıt alınamıyorsa cerrahi, ses terapisi ya da her ikisi birlikte yapılabilir.
Yine ses tellerinin aşırı kullanımını engellemek için botox enjeksiyonu önerilen bir tedavi seçeneğidir.
Sulkus Vokalis
Ses teli mukozasının serbest kenarı boyunca içeriye doğru girmesi ile oluşan oluklanmalardır.
Genellikle doğumsal olarak karşımıza çıkan bu durum bazende ses teli kistinin alınmasından sonra da ortaya çıkabilir.
Tiz ses ve seste güçsüzlük, konuşurken yorulma gibi ses bozukluklara neden olmaktadır.
Tedavisi oldukça zordur; ses terapisi bazı belirtilerin ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
Cerrahi de uygulanabilecek tedavi seçeneklerinin başarı oranı ise oldukça düşüktür
Ses Teli Felci
Ses tellerini hareket ettiren temel sinir olan ve rekürren olarak bilinen sinirin hasar görmesi sonucu ses telinin hareketinde bozulma olur.
Bu tür bir ses teli felcinin günümüzde en sık nedeni tiroid cerrahileridir.
Bazen altta yatan neden nörolojik, akciğer ya da kardiyak nedenli olabilir.
Ancak ses teli felcinin nedeni her zaman bulunamayabilir.
Bu durumun sebebi de sıklıkla geçirilmiş viral enfeksiyonlardır.
Ses telleri tek taraflı çalışmazsa kapanma kusuru oluşur ve ses sıklıkla boğuk çıkar.
Ses tellerinin iki taraflı çalışmaması durumunda ise sıklıkla nefes alma ile ilgili bozukluklar gelişir ve acil müdahale etmek gerekebilir.
Tedavide ses terapisi yardımcı olsada cerrahi ile tek taraflı felçlerde ses telleri arasında ki boşluğun azaltılmasına yönelik uygulamalar, çift taraflı felçlerde nefes alma bozukluklarının düzeltilmesine yönelik uygulamalar yapılmaktadır.
Fonksiyonel Ses Bozuklukları
Fonksiyonel ses bozuklukları (disfoni) anatomik açıdan normal olan ses tellerinin yanlış ve kötü kullanımı sonrası ortaya çıkan ses bozukluklarıdır.
Bu durum bazen kalıcı olarak devam ettiğinde, nodül, polip gibi organik lezyonlarında ortaya çıkmasına sebep olur.
Olguların çoğunda ses terapisi oldukça etkilidir.
En sık görülen fonksiyonel ses bozuklukları;
• Mutasyonelfalsetto,
• Psikojenik afoni-disfoni,
• Spazmodikdisfoni ve
• Kas gerilim disfonileridir.
Mutasyonel falsetto
erkek çocuklarda ergenliğe geçiş sırasında sesin kalınlaşması beklenen bir süreçtir.
Bazen kişi bu kalın sesi kabullenmez ve eski ince sesini kullanmakta ısrar eder.
Muayenede ses tellerinin normal olduğu görülür.
Ses terapisi oldukça etkilidir.
Psikojenikdisfoni-afoni
Kişinin sesi çıkarmasından sorumlu ses telinde, ses telinden sorumlu sinirlerde ya da diğer yapılarında herhangi bir organik sorun yoktur.
Kişi istemli olarak ses çıkarmamayı ya da kısık sesli konuşmayı tercih eder.
Öksürük, gülme gibi vejetatif seslerinde sorun yoktur.
Öncelikle altta yatan psikolojik nedenin tedavi edilmesi gerekir.
Ses terapiside sesin yeniden oluşturulmasında etkilidir.
Spazmdodik Disfoni
Ses telleri konuşma sırasında düzensiz kasılır ve sesin aniden kesintiye uğrar.
Bu durum konuşma sırasında görülürken, öksürme, gülme gibi vejetatif işlevler ve hatta şarkı söyleme bile normal olabilir.
Sebebi tam olarak bilinmemektedir.
Tedavi yöntemi ses terapisinin yanısıra az miktarda tek ya da çift ses teline ya da onlara yakın olan kaslara “botulinum toksin” (botoks) enjeksiyonu yapılmasıdır.
Kas gerilim disfonileri:
Sesin ortaya çıkmasından sorumlu bir yada birkaç kasın fazla kullanılması ,aşırı zorlanması sonucunda seste yorgunluk,gerginlik ve çatallanma hissedilir.
Tek başına ortaya çıksa da bazı durumlarda organik sorunlara eşlik edebilmektedir.
Nedeni gırtlak kaslarında görülen aşırı aktivitedir.
Ses terapisi tercih edilen tedavi yöntemidir.
Özellikle uygulanması gereken gırtlak masajı ve yumuşak fonasyondur.
Bütün bu sebeplerden dolayı on günü aşkın bir süredir soğuk algınlığı ya da alerji gibi bir sebebe bağlı olmaksızın ses kısıklığı, seste değişiklik ya da gırtlakta rahatsızlık hissi yaşamaktaysanız en kısa zamanda bir Kulak-Burun-Boğaz Uzmanına başvurmalısınız.
Doktorunuz, problemin çözümü için uygun tedavi seçeneğini belirleyecektir.
09 Mayıs 2023