Aşılar Nasıl Etki Eder?
Aşı Nedir?
Bir enfeksiyona karşı
bağışıklık sağlamak için hazırlanmış, vücuda çeşitli yollarla verilen biyolojik ürünlere aşı denir.
Aşı,
insanları hastalıklardan ve hastalıkların neden olduğu sonuçlardan koruyabilmek için sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır.
Vücut bu şekli ile
kendisine zarar vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma geliştirir.
Böylece
vücut mikropla karşılaştığında önceden geliştirdiği savunma sistemini kullanarak mikropla savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz.
Bu kişi
artık o hastalığa karşı bağışıktır.
Oluşan bağışıklama
genellikle ömür boyu vücutta kalır ve hastalık etkeni ile karşılaşınca onu etkisiz kılmak için savaşır.
Bağışıklama,
aşıyla önlenebilir hastalıkların ve ölümlerin önlenmesi açısından en önemli toplum sağlığı müdahaleleri arasında yer almaktadır.
Aşılanarak
bağışık hale gelmiş bireylerin oluşturduğu toplumlarda hastalıklar, salgınlar görülmez.
Aşıların Etki Mekanizması Nasıldır?
Mikroplar
hem çevremizde hem de vücudumuzda yani her yerdedir.
Bir kişi
duyarlı olduğunda ve zararlı bir organizma ile karşılaştığında bu durum hastalığa ve ölüme yol açabilir.
Vücudun kendisini mikroplara karşı savunmasının birçok yolu vardır.
Deri, mukus ve silyalar (mikropları akciğerlerden uzaklaştıran hareketli mikroskobik tüycükler) mikropların vücuda girmesini ilk etapta önlemek için fiziksel engeller olarak çalışır.
Bir mikrop
vücuda bulaştığında vücudumuzun bağışıklık sistemi adı verilen savunması tetiklenir.
Mikrop, saldırıya uğrar ve yok edilir.
Mikrop;
vücutta hastalığa neden olabilen bir bakteri, virüs, parazit veya mantardır.
Antikor oluşumuna neden olan bir mikrobun alt parçasına antijen denir.
Mikrobun antijenine yanıt olarak üretilen antikorları, vücudumuzun savunma sistemindeki askerler olarak düşünebilirsiniz.
Sistemimizdeki
her antikor veya asker, belirli bir antijeni tanımak üzere eğitilmiştir.
İnsan vücudu
bir mikroba ilk kez maruz kaldığında bağışıklık sisteminin yanıt vermesi ve ona özgü antikorları üretmesi zaman alır.
Bu arada kişi hastalanmaya yatkındır.
Antijene özgü antikorlar üretildikten sonra mikrobu yok etmek ve hastalığı durdurmak için bağışıklık sisteminin geri kalanıyla birlikte çalışır.
Bir mikroba karşı oluşan antikorlar
genellikle başka bir mikroba karşı koruma sağlamaz, o mikroba özgüdür.
Vücut, bir antijene ilk tepkisinde
antikor ürettikten sonra antikor üreten bellek hücreleri oluşturur.
Vücut aynı mikroba
birden fazla kez maruz kalırsa antikor yanıtı ilk seferden çok daha hızlı ve etkilidir çünkü bellek hücreleri bu mikroba karşı antikorları dışarı pompalamaya hazırdır.
Bu,
eğer kişi gelecekte mikroba maruz kalırsa bağışıklık sisteminin hastalığa karşı koruyarak anında tepki verebileceği anlamına gelir.
Aşılar Vücudumuza Nasıl Yardımcı Olur?
Aşılar,
vücutta bağışıklık sistemini uyaran belirli bir organizmanın (antijen) zayıflatılmış veya etkisizleştirilmiş kısımlarını içerir.
Yeni aşılar,
antijenin kendisinden ziyade antijen üretme planını içerir.
Aşı uygulanan kişide,
bu zayıflatılmış versiyon hastalığa neden olmayacak ancak bağışıklık sistemini mikroba verilen ilk tepkide olduğu gibi çok fazla tepki vermesi için harekete geçirecektir.
Bazı aşılar,
haftalar veya aylar aralığında verilen birden çok doz gerektirir.
Bu,
bazen uzun ömürlü antikorların üretimine ve bellek hücrelerinin gelişimine izin vermek için gereklidir.
Bu şekilde vücut,
hastalığa neden olan belirli bir organizma ile savaşmak için eğitilir ve gelecekte maruz kaldığında hızla savaşmak için hafızasını oluşturur.
Kaynak: Sağlık Bakanlığı