DÜNYA SITMA GÜNÜ (25 Nisan)
DSÖ,
2025 yılına kadar 25 ülkede daha sıtmayı ortadan kaldırmak için çaba gösteriyor
Ana unsurlar
Sıtma, enfekte dişi Anofel sivrisineklerinin ısırıkları yoluyla insanlara bulaşan parazitlerin neden olduğu hayatı tehdit eden bir hastalıktır.
Önlenebilir ve iyileştirilebilir.
Türkiye’de Sıtma
Sıtma, geçmişte ülkemizde de yaygın görülen bir hastalık iken Bakanlığımız tarafından yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde yerli sıtma bulaşı sona ermiştir.
Ancak
» ülkemizde sıtma etkenini nakleden sivrisinek türlerinin bulunması,
» iklim ve çevresel faktörler,
» büyük nüfus hareketleri,
» sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve
» buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle
yurt dışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir.
Ayrıca;
» düzensiz göçmenler,
» ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve
» iklim değişikliği ile ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar nedeniyle
sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde faaliyetlerimiz devam etmektedir.
Ülkemizde mevzuat gereği sıtma tanısı
tüm sağlık kuruluşlarında konulabilmektedir.
Ancak
yurtdışı bağlantılı olmayan tüm sıtma vaka tanısının
İl Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Ulusal Sıtma Referans Laboratuvarı (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı Ulusal Paraziter Hastalıklar Referans Laboratuvarı) tarafından doğrulanması gerekmektedir.
Sıtma tedavi ilaçları
İl Sağlık Müdürlüklerinden temin edilebilir.
Sıtma hastalığına karşı hâlihazırda onay verilmiş bir aşı bulunmamaktadır.
Bu nedenle;
sivrisinek sokmalarına karşı kişisel korunma, hastalığın önlenmesinde ilk savunma hattı niteliğindedir.
Diğer bir yöntem ise hastalığa karşı koruyucu ilaç kullanımıdır.
Sıtmadan koruyucu ilaçlar
Bakanlığımız Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ÜCRETSİZ olarak verilmektedir.
Seyahat öncesi;
Yurt dışına seyahat etmeden önce https://www.seyahatsagligi.gov.tr/ web sitesini ziyaret ederek sıtma görülen ülkeleri ve sıtmadan nasıl korunacağınızı öğrenebilirsiniz.
Dünyada Sıtma
» 2019'da dünya çapında tahmini 229 milyon sıtma vakası vardı.
» Tahmini sıtma ölümlerinin sayısı 2019'da 409.000 olarak gerçekleşti.
» 5 yaşın altındaki çocuklar sıtmadan en çok etkilenen gruptur;
2019'da dünya çapındaki tüm sıtma ölümlerinin% 67'sini (274.000) oluşturdular.
» DSÖ Afrika Bölgesi, küresel sıtma yükünün orantısız şekilde yüksek bir payına sahiptir.
» 2019'da bölge sıtma vakalarının ve ölümlerinin% 94'üne ev sahipliği yapıyordu.
» Sıtma kontrolü ve ortadan kaldırılması için toplam fon,
2019'da tahmini 3 milyar ABD dolarına ulaştı.
» Endemik ülkelerin hükümetlerinden gelen katkılar, toplam finansmanın% 31'ini temsil eden 900 milyon ABD Doları tutarında oldu.
Sıtmaya
Plasmodium parazitleri neden olur.
Parazitler,
"sıtma vektörleri" adı verilen enfekte dişi Anopheles sivrisineklerinin ısırıkları yoluyla insanlara bulaşır.
İnsanlarda
sıtmaya neden olan 5 parazit türü vardır ve bu türlerden 2'si - P. falciparum ve P. vivax - en büyük tehdidi oluşturmaktadır.
2018'de
P. falciparum,
» DSÖ Afrika Bölgesi'ndeki tahmini sıtma vakalarının % 99,7'sinden sorumluydu
» DSÖ Güneydoğu Asya Bölgesi'ndeki vakaların% 50'si,
» Doğu Akdeniz'deki vakaların% 71'i ve
» Batı Pasifik'teki vakaların% 65'i.
P. vivax ,
» sıtma vakalarının % 75'ini temsil eden,
DSÖ Amerika Bölgesi'ndeki baskın parazittir.
Semptomlar
Sıtma, akut ateşli bir hastalıktır.
Bağışıklığı olmayan bir kişide semptomlar
genellikle enfektif sivrisinek ısırığından 10-15 gün sonra ortaya çıkar.
İlk semptomlar - ateş, baş ağrısı ve titreme - hafif olabilir ve sıtma olarak tanınması zor olabilir.
P. falciparum sıtması 24 saat içinde tedavi edilmezse ciddi hastalığa dönüşebilir ve genellikle ölümle sonuçlanabilir.
Önleme
Vektör kontrolü, sıtma bulaşmasını önlemenin ve azaltmanın ana yoludur.
Belirli bir alandaki vektör kontrol müdahalelerinin kapsamı yeterince yüksekse, topluluk genelinde bir koruma önlemi verilecektir.
DSÖ,
etkili sıtma vektör kontrolü ile sıtma riski altındaki tüm insanlar için koruma önermektedir.
İki tür vektör kontrolü
- böcek ilacı ile muamele edilmiş sivrisinek ağları ve kapalı alanda artık püskürtme - çok çeşitli koşullarda etkilidir.
Eliminasyon
Sıtmanın ortadan kaldırılması,
kasıtlı faaliyetler sonucunda belirli bir coğrafi bölgede belirli bir sıtma parazit türünün yerel olarak bulaşmasının kesintiye uğraması olarak tanımlanmaktadır.
Küresel olarak, yok etme ağı genişliyor ve daha fazla ülke sıfır sıtma hedefine doğru ilerliyor.
2019'da 27 ülke,
2000'de 6 ülkeden 100'den az yerli hastalık vakası bildirdi.
DSÖ yanıtı
DSÖ sıtma için küresel teknik strateji 2016-2030
Dünya Sağlık Asamblesi tarafından Mayıs 2015'te kabul edilen 2016-2030 sıtma için DSÖ Küresel teknik stratejisi, tüm sıtma endemisi olan ülkeler için teknik bir çerçeve sağlamaktadır. Sıtma kontrolü ve ortadan kaldırmaya yönelik çalışırken bölgesel ve ülke programlarına rehberlik etmesi ve desteklenmesi amaçlanmıştır.
Strateji, iddialı ancak ulaşılabilir küresel hedefler belirlemektedir:
• sıtma vakası insidansını 2030'a kadar en az% 90 azaltmak;
• sıtma ölüm oranlarını 2030'a kadar en az% 90 azaltmak;
• 2030'a kadar en az 35 ülkede sıtmanın ortadan kaldırılması;
sıtma içermeyen tüm ülkelerde sıtmanın yeniden ortaya çıkmasını önlemek.
Bu Strateji,
2 yılı kapsayan ve 70 Üye Devletten 400'den fazla teknik uzmanın katılımını içeren kapsamlı bir danışma sürecinin sonucudur.
Küresel Sıtma Programı
DSÖ Küresel Sıtma Programı kontrol etmek ve tarafından sıtmayı ortadan kaldırmak için küresel çabaları var DSÖ koordinatları:
• kanıta dayalı normların, standartların, politikaların, teknik stratejilerin ve kılavuzların benimsenmesini belirlemek, iletmek ve teşvik etmek;
• küresel ilerleme puanını bağımsız tutmak;
• kapasite geliştirme, sistem güçlendirme ve gözetim için yaklaşımlar geliştirmek;
• sıtma kontrolü ve ortadan kaldırılmasına yönelik tehditlerin yanı sıra yeni eylem alanlarının belirlenmesi.
Program,
açık bir adaylık sürecini takiben atanan bir grup küresel sıtma uzmanı olan Sıtma Politikası Danışma Komitesi (MPAC) tarafından desteklenmekte ve tavsiye edilmektedir.
MPAC'ın görevi stratejik tavsiye ve teknik girdi sağlamaktır ve şeffaf, duyarlı ve güvenilir bir politika belirleme sürecinin bir parçası olarak sıtma kontrolü ve ortadan kaldırmanın tüm yönlerini kapsar.
"Yüksek yük, yüksek etki yaklaşımı"
Mayıs 2018'deki Dünya Sağlık Asamblesinde,
DSÖ Genel Direktörü Dr.Tedros Adhanom Ghebreyesus, sıtmaya karşı ilerlemeyi hızlı bir şekilde başlatmak için agresif yeni bir yaklaşım çağrısında bulundu.
Kasım 2018'de Mozambik'te ülke odaklı yeni bir müdahale - " Yüksek etkiye kadar yüksek yük " başlatıldı.
Yaklaşım şu anda yüksek hastalık yükü taşıyan 11 ülke (Burkina Faso, Kamerun, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gana, Hindistan, Mali, Mozambik, Nijer, Nijerya, Uganda ve Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti) tarafından yürütülüyor.
Temel unsurlar şunları içerir:
• sıtmanın bedelini azaltmak için siyasi irade;
• etki yaratmak için stratejik bilgiler;
• daha iyi rehberlik, politikalar ve stratejiler;
• koordineli bir ulusal sıtma müdahalesi.
DSÖ ve Sıtmayı Sonlandırmak için
RBM Ortaklığı tarafından katalize edilen “Yüksek yükten yüksek etkiye”, önlenebilen ve teşhis edilebilen ve mevcut tedavilerle tamamen tedavi edilebilen bir hastalıktan kimsenin ölmemesi ilkesine dayanmaktadır.
Kaynak:
Sağlık Bakanlığı
Dünya Sağlık Örgütü